ای فلک

ای فلک

ای فلــــــــک آخــر مرا دور از دیارم ساختـــــی

کــــــردهء مجبـــــور بر غربت فــرارم ساختــــی

کـی خبــــر دارد زمن آن خواهــــر دل سوز مـن

از برادر دور دور از نــــــــزد دیارم ساختــــــــــی

گر به یاد دوستــــــــان گـــــریم چو ابر نوبــــهار

چشـــم بر راه عـــــزیزان در انتظــــارم ساختی

با الهــی من نمیــــدانم که خاکم در کجــاست؟

هردو عالم ملک توســــت هرجا مزارم ساختی

چون پلخــــمـــان کـــرده پرتاب به صــحرای دیگر

بی پروبالـم کنـــــون بی اختـــــیارم ساختـــــی

ســــرنهــــم بر آستانت گـــــر قبولم میکنـــــی

دایمـــــا از فیــــض خود امیـــــدوارم ساختـــی

مریم شاه جهان ( ترکمن حاجی مامه ) - هالند

افشا ادیپ بیلمدیم

مولانا دولت گیلدی فدایی

افشا ادیپ بیلمدیم
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
آرمان افسوس بیز تورکمن لار دلینده
مطبوعات یوق افشا ادیپ بیلمدیم
من نیلایین اختیار یوق الیمده
یورک فکریم افشا ادیپ بیلمدیم
**
عاشق نورآیم جان باشغا بیر ناچه
یادداش یازدیم باتیپ غالمیش دیر آنچه
فرسک تیلکی یولبارس ینه بیرناچه
یازدیم ولین افشا ادیپ بیلمدیم
**
غم باسار آدیندا یازیپ بیرکتاب
بیرنیچه نصیحت بیرنیچه خطاب
بودورمیشدان من هم بولمیشام بیتاب
آرمان افسوس افشا ادیپ بیلمدیم
**
مطبوعات دان حقیم یوق دیر آیتمانا
الیم بارماز غیری دیلده بیتمانه
پیاده من حق – حقوغا یتمانه
آرمان افسوس افشا ادیپ بیلمدیم
**
اومیدیم شول گلیپ غالسا بیرزمان
سونگقی یاشلار افشا ایداربی گومان
دیپ شول اومید دا بولمیشام حیران
شول وخت مونی افشا ادیپ بیلمدیم
**
غول یازغیسی هربیر جایا دوشاندیر
دانالار اوقاندا غایناب داشاندیر
خزینة الاشعار اوغرا دوشاندیر
فدای دیر افشا ادیپ بیلمدیم

مرثــــــــیه

افغانستان ترکمن لری نینگ سایلامه یگیتلری نینگ بیری، آتلی ژورنالست ، یازیجی ، شاعر مرحوم عبدالمجید تورانینگ بی وقت ئولومی مناسبتلی :

مرثــــــــیه

راجت یات ، ایمانینگ بولسون همراهینگ
مدام ، ایلیم- ایلیم دییپ ئوتن سن
یاغشی اعمالینگ ایکی دنیا همراهینگ
بای فرهنگیم ، دیلیم دییپ ئوتن سن

ترکمن مرتبه سینی عرشه گو تریپ
گچدینگ آت - آبرایلی عمر ئوتوروپ
ایر غایتدینگ بیزلری غصا باتیریپ
اولا -کیچا بالیم دیپ ئوتن سن

اثرلرینگ بویسانماغه مناسیب
گورلده لنگ اولانماغه منا سیب
فهم-پایجاسینگ غوانماغه مناسیب
کتاب یازیپ ، بیلیم دییپ ئوتن سن

ایشده نسخه بای -غریبی دنگ گوروپ
صبرلی لیق ، پس پال لیکده یول یوریپ
یاش نسله اوگوت هم نصیجت بریپ
بودور - سایلان یولوم دییپ ئوتن سن

«آیدینگ» دییر من بولایین ئوندن
ارزشلی اثرلر غالیپریر سندن
دوست توتوپ کتابی آیریلمان اوندان
یاریم- عالم، علم دییپ ئوتن سن

عبدالکریم آیدینگ ، عشق آباد شهری - سنبله 1390

اندخویم

اندخویم

دشت و صحرا لرینگ گل دپه لرینگ
مشک لی هوالرینــگ داری اندخویم
جوروجفا لرینگ ایسسی گونلارینگ
گوزیمه یقــــــــــــیملی باری اندخویم

دولینگده کته لان غوچ یگیـت لرینگ
کولینــــگده گوگران سبـزه گل لرینگ
یولینگده جان بیران عزیز قل لرینگ
برچه سی دلیـــــــمده جاری اندخویم

یگیدینگ غیراتلی غان دوکیشمانه
باش آلیشمانه هم قان دوکیـــشمانه
یوردینگ ایشینی خوش دوزیشمانه
آبادلیق آزاد لیق یاری انــــــد خویم

هرگشینگ آزادلیــــــق اورینده چاپار
غنیـــــــم لر آغزینی تیـز یره غاپا ر
غین لیغینگ زهرینی بول اورده ایچار
مردیمینگ اورینده باری اند خو یم

رنگ به رنگ خالینگی دوقار غیز لارینگ
بیزه لان شال لرینگ همده بیز لارینـــــــگ
مختا یب گوکلمینگ همده گویز لارینـــــگ
یلقم ینگ دلیـــــنده جاری اند خویـــــــم

داکتر" یلقیم "  ۲۶ اسد ۱۳۵۹  اندخوی

گوزل

گوزل

قامتینـــــــــگ سروصـــنوبر چشم فتانینگ گوزل

اَی کـــــبی چقـــنب دورن اول ماه تابانینگ گوزل

اکمــه قاشنینگ برله اول کپریک لرینگ جانم الر

کوکسـیم ایچره جای اَلن اول تیرمژگانینگ گوزل

گـــــــردسم ساچنینگنی سنبل یاکه جانیم رشته سی

ای گـوزل لر سروری اول زلف پیچانینگ گوزل

هرقــــــیان باقسم بو کونگلیم سجده ایلر سن تمان

ای مــنی اواره کونگــــــلیم دین وایمانینگ گوزل

لطف ایتب کلبم ساری قویســـنگ قدم ای سرو ناز

ایله گی من جان نثارینگ بویله احســانینگ گوزل

(سنجر) مــــسکینی قلـــگن تــــیلبه یلـغان وعده لر

ای گوزل لرشهسواری اول عهد وپیمانیگ گوزل

 شعر : محمدسنجر " عمر "

عین صواب

 محمد فضولی نینگ بیر غزلنه تضمین

عین صواب

دوداغینگـــده آچـــــــیلار هر ملغیرانگــــده یوز گلاب

اونی گورمک همده سویمک هم أوپایمقدیر صواب

"لعلینگ إیله باده بحث أتمیش زهی گـــمراهلیق

اولدی واجب أیلـــــه مک اول بی ادب دن اجتناب"

گوزلرینگ دک هم گوزل هم باهــنر دیر دوداغینگ

گاه لعل و گاه باده، گاه غـــــــنچه، گه عـــــــــناب

هم ملایم هم أثرلی همده حق دیر ســـوزلرینگ

بویلـــــــه محصولی اولن یر گورمگام عین صواب

سوزلرینگ بول جانیمه هم سویگی دیر همده علاج

بویله دوداق آره سیندن هرزمان أتسنگ خطاب

حق عنایت أیله میش دیر بویله بیر کان صـــــــفا

اوندان آیره بیر گونی هم گوونیمه سونگسیز عذاب

بــوگــــون

Alim Ghonash 

محمدعالم " گونش"

بــوگــــون

ای سـویـگـلـیـم هـجـریـنـگ بـیـلـن *** کــوپ بـیـقــرار بــولـدیـم بـوگــون

هــیــچ بـیـرغــمـیـنـگــدن چـقـمـایـن *** جــانــدن بـیـزاربــولـدیـم بـوگــون
...



هـــجــــریــنــگـــده زار زار آغــلاب *** وصــالـیـنـگــه امــیــد بـاغـــلاب

آه اوریـــب جــگــــریـــم داغـــلاب *** دیــوانـــه واربـــولـــدیــم بـوگــون



اوخــلان چــاغــیــم دویـشـیـمـده ســن *** أویـا زمـان هـــوشــیــم ده ســن

قــاچــان کــونـگــل خـوشـیـم ده سـن؟ *** چــوخ انـتـظـار بـولـدیم بـوگــون



آســمــانـیـنـگ آیـی دک یــوزیـنـگ *** غــره گــوزلــی شـوخ ســن اوزیـنـگ

یـاده ســالـیـب اوشـــول سـوزیـنـگ *** مــســت و خــمــار بــولــدیـم بـوگــون



یـاشـــلــغــیــم دن ســـویــدم ســنــی *** ســنــدیــب قــــربـان قـــیـلای تــنـــی

اونــــوتـــمـــه دلــداریــم مـــنــی *** ســنــدیـب آغـــلاربــولــدیــم بـــوگـــــون



ســنــی ! یــادلاب تــنــگ دیـــر حــالــم *** قـــچـــان ؟ یــتــــرکــــا وصـــالــــم

ســنــدیــب آغـــــلاب مـــــلا عـــــالــــم *** کـــوپ خــواروزار بــولـدیـم بـوگــون
 

دروصف ترکمن

دروصف ترکمن

ملیتهارا چودیدم آشنا در ترکمن است

نسبتش بادیگران خیروسخا در ترکمن

کی صداقت درمیان مردمان پیدا شود

باز تااندازه صدق وصفا در ترکمن است

 

احترام موسفیدان را بجامی آوردند

درمجالس دیده ام شرم وحیا در ترکمن است

مردم سمت شمال دارنددسترخوان باز

عزت مهمان لیکن طوطیا در ترکمن است

 

گرشوی مهمان تو یک شب درمیان ترکمنان

بعدصرف نان چه خوش رسم دعا در ترکمن است

اتفاق واتحـــــادشــــــان دگرپاینــــــده باد

عنعنات دلپذیــــــــر از سالها در ترکمن است

 

مردم ما بیشتر تقلید خــــــــــــارج میکنند

بانوی صــــــــنعتگرو فرخ لقا در ترکمن است

کی توانم من صــفات جمله رایکسان کنم

گفت " شاپوری " مگرلطف خدا در ترکمن است

محمد اسلم " شاپوری "

حسنات

حسنات

ترکمن غیزی سنینگ عنایی آد ینگ
حضور بر یور مانگه یانینگ هم یاد ینگ
بارلیغینگ گورنیشینگ دولد یرار او یی
گورکینگ مدام بزار بایرامی طو یی
اد بینگ اکرامینگ إوگا یاراشار
سانگا بیر عنایی گلجک غارا شار
ساچلار ینگ عنایی یو په گه گوره
بیر میلغیریب گلده گو نیمه یاره
آیدایین وصفینگه من ناچه صفات
زلفینگه ساچلار ینگه یوز حسنات

سوزلر ینگ گو تر یور یورگمی منینگ
بیر إوزینگ بیتیر یو نگ گرگمی منینیگ
بیلیورسینگ یر ینده آیتجق سوزینگی
سوز ینگ بیله بزه یورسینگ إوز ینگی
بال غاتیلان شیر ین سوزلان سوزلر ینگ
جانیمده یر آلیور غره گوز لر ینگ
سوزینگ هم سو یجی د یر د یلینگده سو یجی
بیری جانیم بیری جانیمینگ اوجی
دوداغینگدن دوکیلر آب حیات
د یلینگه د یشلر ینگه یوز حسنات

گوز ینگ منگزش اول در یای عمانه
اللهیم اتمه سین اونی غمخانه
باقیشینگ ادب لی یاقیملی جانه
سر اد یشینگ برر إو شین جهانه
گناه دان اوزاقد یر غره گوزلر ینگ
جانیمینگ مداری غورن سوزلر ینگ
غاشینگ غره غلم بیله غیی لان
گوز ینگ غره نازی بیله سوز یلن
بشغه لارده تاپماد یم بو یله صفات
گوز ینگه غاشلار ینگه یوز حسنات

پاراستلی آلیب بارار إوز ینی
گلزاره دوند یرر داغ و دوز ینی
هیچ زمانده عقل هوشین تاشله ماز
د یر یلیکده بوزیقچیلیق باشلاماز
عقلی بیله یورک لرده إوی ادر
هوشی بیلن هر گونینی طوی ادر
عقل لی ادب لی ملایم إوزی
همیشه بهارلی گورمه یور گوز یزی
بشغه غیز ده گور مه دیم بویله صفات
عقلینگه هوشلار ینگه یوز حسنات

ترکمن غیزی سن سینگ حالی استادی
دوره دن نغیشینگ گوو ین لر شادی
حالی بزه گ بولان جمله جهانه
نغیشی گول لری یاقیملی جانه
آد غزانان سنینگ ألینگ هناری
خر یدار دیر اونگا انسانینگ باری
حالینگ گوزل أوزینگ اوندان اووادان
بول ایکی صفتده أوز ین تانادان
یاراشیب دیر سانگا بول حالی چی آد
ألینگه إیشلرینگه یوز حسنات

آلقیش آلیو نگ بو بیتیرن إیشینگدن
غایغینگ یوقد یر خزانینگدن غیشینگدن
ایشلر ینگ حاصلی مدام أو ثرلی
پاینگ باردیر آبادلیقده اثرلی
یالته لیق یوق گوو ینینگده باشینگده
همه دوست و یارینگ دگره داشینگده
توه راگینگ مدام بهار گوکله مان
دشمانینگ او تانان دوستینگ شادمان
أو ینگ بولیور سنینگ گون گوندن آباد
توه رک داشلار ینگا یوز حسنات

یاشه یشینگ یاشه مغه دگرلی
باشینگ هوشلی إیکی ألینگ هنرلی
إیشینگ بیله گلیور گووین أتگلینگ
اوسیور سرو آغاجینگ آچیلیور گلینگ
قرار بیله إیشلر ینگه یتیشیونگ
أونگه گیدن ییغین لاره غاتیشیونگ
یاشه مقدن آلیونگ گووین خوشینگی
آنگلادیب آنگلایونگ دنگی دوشینگی
اللهیم عمر ینگی ایله سین ز یاد
یاشه یون یاشلار ینگا یوز حسنات

الله أیلاب پاکیزه لیک عنایت
سنی ایله میشد یر یوله هدایت
اوندان چیقمان أوز یولینگه دوام أت
أیلاب بیلمز سنی کیمسه ملامت
دوستینگی کوب دوشمانینگی آز أیله
گوونیمی آل بول عمر یمی یاز أیله
بره کتلی بولسین نهار ینگ آشینگ
گووینینگ غالقینان بلند دیر باشینگ
باشینگ بلند بولدی دورموشینگ آزاد
بو بلند باشلار ینگا یوز حسنات

اوراز آیدر سنی دو یشیمده گورد یم
گولیشیب بیر زمان قاشینگده دورد یم
سویگینگ بیله منینگ گوونیم آچیلدی
سنینگ بیله ناز و نعمت ساچیلدی
نامه دیسم غووی جواب برد ینگ سن
عزیز گورد یم منام عزیز گورد ینگ سن
غهرلانسام اینجی ماد ینگ یار ینگدن
هیچ قچن گچمه دینگ نامیس عار ینگدن
بو یله بیر دو یش أیله دی گوو نیمی شاد
بو گورن دو یشلر یمه یوز حسنات

شعر: عبدالرحیم " اوراز"

شیر وشکر

شیر وشکر

ای پاد شـــه خو بان حالــم غه ترحم قیــل

یـکـــدم به منت بنگر بیر زره تبســـم قیل

گفتارتوجان بخش است ای یار شکرسوزلیم 

با فارسی و تر کــــی من بیرلــه تکلــم قیل

تفهیم نمیخــواهــــد سـن سـیز دل دیوانـه 

 بااین دل شــوریده سن گیل_ده تفاهم قیل

مشــتاق خود ای دلبر کاییتمه و اینجیتــمه

 از آه من عاشــــق زینــــهار تووهــم قیــل

هم فارسی و ترکی هم شیر و شکر دور بو 

از این غــزل اوراز آل سن_ده ترنــم قیــل

شعر : عبدالرحیم " اوراز "

جدا من

Alim Ghonash 

محمدعالم " گونش"

جدا من

مسـافـر بولـیـیـان یار سنـدن جـدا مـن

سـنینگ هجرینگ بیلن بولارین أدا من

آغـلاییب یاد ایل ده یاشـلاییب گـوزی

گیجه لر ایلاریـن سن دیب نـدا مـن

سندن آیره دوشدیم گل منگزیم سولدی

بـوآیـرالـیـق مـنـگا قـیـامـت بــولـــدی

سن منینگ خیالیم اشیت بول سـوزی

دیـدارینگ گـورماگه بولدیم گـدا من

گل یوزینگ گورماگه کوپ بولدیم مایل

سنینگ اوچین جـانیم بـرمـاگـه قـایـل

سـنـدیـب جـان بـرسـم چتماین یوزی

بـوجـانیم یولینگده ایلارین فــدا مـن

غـویمادی بـو فـلـک دوران سـوراره

سـنـدن اوزاق دوشـدم جــگــرم پـاره

هر کیمسه آیردی کوربولسین گـوزی

سـحـر لـر ایلارین کـوپ بد دعا من

یاد ایل لرده سنینگ عشقنگ زور بولدی

شام و سحر آغلاب گـوزیم کـور بولدی

عــالـم دیر یـتـرسـیـن الله نینگ اوزی

ایندی سیغین میشام قـادر خــدا مـن

فلک دن شکایت

نورمحمد قویاش " قاریزاده " 

نورمحمد قویاش " قاریزاده"

فلک دن شکایت

ای فلــــــک ایــــندی منی ســــن چشــــــم گــــریان ایلـــمـــه

یاقدینگ هــجــــــــــــران اودینا بغریمنــــی بــریان ایلــــمـــه

 

چکــــمدیک درد غالمـــــادی هم خستـــه و بیمــــــــار مــــن

ایسله سنـــــگ الغیـــــن بو جان ظلـــم و ستــــم کان ایـلمـــه

  

گیزمیشــــم بیـــگانه لــــر ملکیــــن زحمــــت لــــر چکـــــیب

ایـــــندی سارالتـــــما یــوزیم محــتــــــاج بیـــر نان ایلــمــــه

  

من کبــــی بیچـــاره لــــر کــــــــاندیر بو توپـــراقــــدا مــــدام

بیـــرجه رحــــم ات مبتـــــلای درد هجــــــــــران ایـــــلمـــــه

  

هر کیشــــی یاقســـــا نفاق و همــــده هجــــران شعــله سیــن

گورمه سـیـــــن راحــــــت یــــوزی دردینه درمان ایلــــمـــه

  

بـــیرمه گیــــل زحمـــــت منگا اینـــــدی قراریم غالــمــــــادی

بـــیـوفا ســـــن ای فلــــک حالـیــم پریشـــــــــان ایــــلمــــــه

برگرفته شده : نورقویاش قاریزاده

علم اوقانگ

محمد الماس " خواجه نفس "

محمدالماس " خواجه نفس "

علم اوقانگ 

علم  اوقاب  گوزم  آچیلدی          دیلمدان سوزلار ساچیلدی

نصیحتم دینگلانگ دوستلار         علم   اوقانگ   علم  اوقانگ

 

علم   اوقاب   ایرک مدیم            خط  کتابه دوشدی  گوزیم

سوزیمه  قولاق سال مردم        علم   اوقانگ  علم   اوقانگ

مطا لعه    قلیب   هردم          علمه    یوراگیم   بر د یم

غفلتده غالمانگ لار مردم       علم   اوقانگ   علم  اوقانگ

 

علم  مثلی  روشن  چراغ        هر که  یر ده    بولار   یراغ

بیلمدیک لار قلنگ  سوراغ       علم  اوقانگ  علم اوقانگ

 

علم   بیر   تاج  دولت  دیر         الله   دان   گلان  رحمت دیر

یوز مونگ دورلی نعمت دیر      علم   اوقانگ   علم   اوقانگ

 

علم   دور   بیر  گل  رعنا          ایسقا  یان لار  بولار  دانا

بلسنگ که راحت دیر جانا       علم   اوقانگ   علم  اوقانگ

 

علم اوقاسنگ جاینگ جنت     غیین گورمانگ  ادینگ محنت

استاد لارمیز چکیور زحمت      علم   اوقانگ   علم   اوقانگ

 

« الماس » الینگه آل قلم     مرد  و  زنه  فرض  دیر  علم

بول سوزی نصیحت  بلنگ       علم   اوقانگ   علم   اوقانگ

شعر : محمد الماس خواجه نفس

برگرفته شده : باغبوستان

عشقینده من

عشقینده من

یازغالی مونگ نامه لار، بیرگلزار عشقینده من

خوش هوا وباصفا، گلگون بهار عشقینده من

شمع عشقینده کویر، پروانه هریان پیرلانیب

گل یوزونگ پروانه سی هم آلما نار عشقینده من

**

بروفاداردوست اوچین ، جانینگ فدا ایتسنگ هم آز

یارقدرین آی بیلن چین دوست ویار عشقینده من

سربلند وساغ بدن محتاج نامرد اولماسام

شان وشوکت نیله یین ، عزّو وقار عشقینده من

**

لاف اورارهرکیم ، بوگون دیدیک لرین کیفین چکیب

چین سوز وآلدو سیز اقرار، اعتبار عشقینده من

" آیدینگ " آیدار هریتان یرده قراریم یوق منینگ

گؤبگیم نینگ غانی دامغان ، گل دیار عشقینده من

عبدالکریم " آیدینگ "

وطن

محمد عالم " گونش "

محمدعالم " گونش"

وطن

ناچه وقت دیر سندن اوزاق دوشمیشم 

 یوزیمه دگــــــــــــن یوق شمالینگ وطن

آیرالیقده،  غـــمـه دولـــیـب داشمیشم 

 گـیدای دیسم، اوزاق در یولـینـگ وطن



گـــــــــوزیمه گـــورنیور بلند داغــلارینگ 

 دورلی دورلی، میوه بریون باغـلارینگ

گوک گومورداب یاغموریاغان چاغلارینگ

گل آچار باغلارده، نهالــــــــینگ وطن



هــــــوانگ یاقیملی دیر بهار آیلارینگ

اؤت گــوگاریب گلدن دولار سایلارینگ

دعام شول دیرگورسم باریب طویلارینگ

 مدام طویلی بولسین هر ایلینگ وطن


سـنده غـالـدی دوست یارم دوغانیم 

 آیـرالیـق ایلنده، کــــــوپدیر فـغـانیم

اصـلا سنده دامان گـوبکـدن غـانیم

یـوراگـــیمده بارمـق آمـالینگ وطـن


عالم دیر سنی ، یادلاب گـوزم نــم

آغلارین سحر لر اچـم داشـم غــم

نه نان و آش اوچین بلکه عشقنگ کم 

 الله نصیب اتسین وصالــــینگ وطن

 

اوزبیک لر وترکمن لر حقیده

استاد عبدالحمید " آگه "

رحمتلی استاد عبدالحمید " آگه "

اوزبیک لر وترکمن لر حقیده

ازلدن قانیمــــیز بیــــر، جانیـــمیز بـــیر،

شکوه و عظمتیمیز، شانیمیز بیـــــــــر. 

ایکیمیز بیر یقـــادن باش چیقرگــــــــن،

قرار و وحدت و پیــــمانیمــــــــــــیز بیر. 

وطن باغینی خُرّم یـــشنه تـــــــــورمیز،

امید و ایستک و ارمـــــانیــــــمیز بــــیر. 

قالیب هر یېرده قوردیک مسکن و جای،

ولېکـــــن ایلدیز و بنــــــــــیانیمیز بیــر. 

اېریشدیک مقصد و منزلگه بـو لکون،

یوره کــدن جوش اۉرگن قانیمیز بــیر. 

ترنُّم ایله رم  بیـــــر لیـک نواســــین،

یازیلگن حجَّت و بُرهـانیـمیز بیــــــر.

   آچ گـوزونگ ناز اویـقــودن

 آچ گـوزونگ ناز اویـقــودن 

                                 

آه اوراردیــم دایـمــــــا مـیــــن یـیـــتـی ایـزدیـــــب بـاربـار

شـول زمان کـیـلـگـوچی بـولـدی بـیـزنی ایـسـتـب گـلـعــذار

کـیـتـدی قـیـــش دورانی ایـنـدی آچ کـوزونگ نازاویـقــودن

گـیـلـمـاگـه حـاضـرلـیـک آلـیـار گـل قــوقـی ایـلـه بـهــــــار

شادگـونیـم نی یاش گـونیـمـدن یخـشـی بیـلـمام عـیـب ایمس

نی اوچـون مــن شــاد گـونـیـمگـه انـچـه بـولـدوم انـتـظـــار

ای کـونـگـل ایـتـمـه هـوس سن سـویله گـیـل مقـصد نه دور

ســـــیـنگه یاردم بـیـرگـوچـی دورشــوق بـیـرلـن اهـل کـار

بـول بـهـاریـم تـیـل بـهــاری ایـل بـهـــاری ای دوســــتـلــر

بوزغـوچی لـربـوزمه سـیـن هـشــیاربولـیـنگ لارزیـنهــار

یـازقــلـــم رنگ باریـچــــه بـول رنگــــلــر اوزگـا ایـمــس

ســــویـی بـیـرنـیـنگ رنـگی بـیـردور افـتـخـارایـلار دیــار

دوســت لار گـلـشـــن ارا گـل غـنـچـه لـر خـنــدان ایـــرور

ارک ایـلـه گـل آچـیـلـیـب بـولـســیـن بـواولـکـا مـشـــکـبـار

 عبدالخلیل " ارکین " نینگ شعری

تاشقین تویغو

محمد امین متین " اندخویی "

محمدامین متین " اندخویی "

تاشقین تویغو

ایکونگول بیر یول کولوب کان مزایا دن گـــــپور

غنچه دعوالنمه سین لعل شکرخــــــــــا دن گپور

 

اوتمشینگدن سوزله سم ، تیل سیره گی بلبل کــبی

جان ارا مهرینگنی یشنه تگن ، سجـــــایادن گپور

  

تیگره تاشینگده اویشگن لر بیلیم ســـــیوگوچی لر

باش ایگیب تعظیم ایلب حــــــــرف گیرا دن گپور

  

کویله سین مطرب تغــــــــزل پرده سیده نغمه لر

گه تناور ، گــــــــــــــه حسینی ، گاه خنیادن گپور

  

سازوصحبت سونگیدن نیتمک کیـره ک دیب سورسه لر  

تیل تکلم گه چوزیب ، فکر گهــــــــــــــــــرزا دن گـپور

  

کیملیگینگنی انگله ماققه هر کشــــی مشتاق ایرور

تورک نسلــــــــــــــی یافث اولادی ، اتیلا دن گپور

  

غاز یورار ، آزاد اوسکـــن کیمسه تورمش باغیده

جلوه سی کورکم ، کیلیشگــــن سرو رعنا دن گپور

  

قابلیت توغمـــــــــــــــــــه استعدادلر ده بولگوسی  

تامرینگده قینه گــــــــــــــن تولقونلی دریا دن گپور

  

آت قازانگنمیز تمـــــــــــــــدن بیشیگینی تیبراتیب  

بوسیوینچیم دور منینگ ، بلــــخ و بخارا دن گپور

  

برماغینگ دل بویروغیــگه یانباسیب جولان قیلور

معنویت صاحبی بولگـــــــــــــن شهنشاه دن گپور

  

مینگ ییل آلدین چقنه دینگ آیدیک بیلیم معـــراجیگه  

فخر فارابـــــــــــــــــــــی گه ایلب ابن سینا دن گپور

  

خلق ارا ثابت ایرور تورکی تیلینگ نینگ بایلیگی

ایسلب اورخـــــــــــون یازووینی ید بیضا دن گپور

  

بیگمان ایسکـــــــی بیتیک لر بیزگه دورگنج ادب

ایسلتیب قازیلمه لــــــــــــر نی سرلی اشیادن گپور

  

آغزه گـــــــــی افسانه لر موزون یازیلگن چامه لر

هـــــــــر بیری ایزگو اثر گلبرگ خضرا دن گپور

  

شوکتینگدن سویله سین آسمـــــــان اوپر کاشانه لر

کــــــــــــــوز قمیشیترگوچی ایوان مطلا دن گپور

  

کوکـــــگه تیگرو ملتیم یتگوردی عرفان نهضتین

تنگری احــــــــــکامینی ینگرتگن مصلا دن گپور

  

ایل انیق بیلگه ی فصـاحت فنیده تینگسیز لیگینگ

سوز چمن زاریده اوســــکن کوچلی دانا دن گپور

  

سیوگی درسین حســن دیوانیـدن اورگنسم دیسنگ

آفتاب اوستیده قونگـــــــــــــن ایکی طغرا دن گپور

  

قمره گنمیز شعر یورتیده غــــــــزل سلطان لیگین 

حضرتیم اولکــــــــــــــــن نوایی ذات والا دن گپور

  

سیوگی داشلرنی جنون صحرا ســــــی سیومیش قوینیده

خمسه دنیــــــــــا سین کـــیـزیب مجنون و لیلی دن گپور

  

خامه نینگ باشی کیسیـــلسه در ساچلگی آغزیدن

بو معّما دور مـــــــــــــــو یا اعجاز فــتوا دن  گپور

  

خــــــــط یازش اسلوبیده بایسـنغر اعجازینی کور  

شیوه سی یاقــــــــوت دیک فرزانه سیما دن گپور

  

ایسله سم هـــــــــر بر گینی طبعـم قوانیب آچیلور  

بیلمه گن بیلسین بهـــــــــــــــار عالم آرا دن گپور

  

آه بو ارزشلی آثار رینگنــــــــــی بلمب یوتدیلر

خاطرینگنی تیرنه گـــــــن افسونلی یغما دن گپور

  

قیزغنوچی انچه تفتین ایسته هـم اوکسونمه دینگ 

تاوشینگنی تینگله سونلـــــر اوشبو اغوا دن گپور

  

ایزگو ایستک بولگوسی قیزغین کوره ش بیرله حصول      

همـــــت اتین سکره تیب جـوشقین تقاضـــا دن گپور

  

خلق ارا بیلگیر لیگینـــــگ بیردی تیلینگه اعتبار

طالعینگه مقته نیب طاق معلــــــــــــــی دن گپور

  

سینده اوزلیک ، سینده سوزلیک ، سینده تاشقین تویغـو بار

ینــــــــگی سوز ، ینگی تفکر ، ینگــــی انشا دن گپور

  

ینگی لیک کیلمیش بدیعی یازمه لر گه انچه دیب  

بیردیلر بیزگه بشارات تازه امـــــــــــلا دن گپور

  

ایسگه ی اوسمـر لیک اپاری ذهنیمیز چرواغی گه 

ایرکه تای لر آلیده اوشبو هـــــــــــــدایا دن گپور

  

شادیانه کوی یراتسین لر قلمـــــــداش لر بوگون    

زخمه جان تاریگه چیرتیب ینگی سوغا دن گپور

  

میلغره ب آچگنده لب شکـــر شکن سیزگی کلام   

غنچه کولگو سین ایتیب تعبیر ، حلـــوا دن گپور

  

لفظ معنی بیرله یوغریلسه سخــــــــن طناز الور   

اوشبو صنعت گـه بها  بیرگوچی امضا دن گپور

  

اولکه ده ایجادیمیز یشنب اوسیب بـــارماقده دور   

زربزه کلی توپلم اول اوراق زیبا دن گــــــــــپور

 

   بورچی میز ایرمیش بلاغت مرغــزارین اوستریش 

 ایلغه تاثیر ایتگوچــــــــــــی انفاس بویا دن گپور

 

کیلگوسیده چقنه سین خـــــــرم له نیب برهانیمیز  

ای حقیقت کویچیسی گلبانگ معــــــــنا دن گپور

  

موندین آرتیق سویله سین طبع در افشارینگ (متین)

ذکر آئینیده توقسان توقوز اسمـــــــــــا دن گپور

آیلادینگ

آیلادینگ

ای فلک ظالـــــــم فلک

گوزیمنی گریان آیلادینگ

یکه لیکــده بغریم دلیب

یوراگیمنی غان آیلادینگ

***

یوراگیم ده اودینگ یاقدینگ

برچه لاره گولیب باقـــدینگ

برچه لارنی یره تقــــدینگ

برچه نی شادان آیـلادینگ

*** 

آیلاندینگ فلک چاغلاری

گومــــردان بلند داغلاری

الوان الوان چهار باغلاری

یربیلان یکـسان آیلادینگ

 ***

ای فلک سن ظالم اوزینگ

جادو گرمـــی عالم اوزینگ

کـج آیـلاب اقـبـالـم اوزینگ

عـقـلـم پـر یشان آیلادینگ

 ***

نه بـلا سـن نه ده ذات سـن

گوزه گـورنمز غـــوره آت سن

خالق آیدار اوت می باد سن

گــلــــزارم خـــزان آیـلادیـنگ

آچیلمادیق غنچه لر13 صفحه  

یادیمه دوشدی

محمد عالم " گونش "

محمدعالم " گونش"

یادیمه دوشدی

انه توقــوز آیلاب گــوتاریب منی

دنیا ایندارانینگ یادیمه دوشـــــدی

ایلکی گوزیم آچیب گورامده سنی

مـهـرلـی غـرانینگ یادیمه دوشدی

 

جان چاغام  دیب غوجاغنگه گوتاریب

آغلاســـم سحــرلر آق سویدنگ بریب

جان دن عزیزبالام دیب سوز غوریب

یاشـلـقده ســـــویانینگ یادیمه دوشدی

  

چین یوراکدن منی سویب اکلادینگ

یقـلســـم جـانـم دیب گلیب دکلادینگ

کان بلادن مـنــی امان ســقـلادینگ

 سن منی اسـرانینگ یادیمه دوشدی

  

سن سویاردینگ مهرسالب غرامده

قـنـد برار دینگ ققه دیب سورامده

یاشــلــغــمده پاتـدق پـوتـق یورامده

الـــمــدان تـوتانینگ یادیمه دوشدی

  

یتی یاشده مـنی مـــــلاغه بردینگ

مندیب گوکسنگنی، بلاغه گردینگ

گــدامده گیلـمسـم ، یوله غرادینگ

منی غیغرانینگ ، یادیمه دوشدی

  

دوزدینگ اوزینگ ،منی دوزمان بلاغه

مـندیـب یالـبارار دیـنـگ قـادر الله غـــه

اوقــیــمــانه گـیـتسـم ، مـکــــتب ملاغه

یولـــمه غـــرانـیـنـگ یـادیمـــه دوشدی

  

گــزمانه گتجک دیب ،گتدینگ پاکستان

ناشه اوزاق گتدینگ ؟ منگا رحم اتمان

نامــه آلـب گــلاین دیب اوغــلــم جان

شیرین سوز غورانینگ یادیمه دوشدی

  

برسـوق سـوز اشتدم باشنگ غوغاده

تـیـزیتشـابلــمــان غــــــــالـــدم اویاده

ایـزنـگــدن اوغـــرا دم ایکی بجه ده

چوخ آرمان غویانینگ یادیمه دوشدی

  

مـــزار باردیم آغــــم انیم ساغ اکن

تورت یانه گـــوزلاسم انم یوغ اکن

آغــــمی ســــوراسم،قلبی داغ اکن

قلب لری داغلانینگ یادیمه دوشدی

  

موندن چقیب آلـــدم سمنگان یولنگ

بلــــدم که یتماجـــک منگا وصالنگ

شول وقت یاده دوشدی آرزوآمالنگ

آرزو آرمانینـگ یادیمــــــه دوشدی

  

خـفــتن چاغـی یتدم ســــــمنگانینگا

هســـــپیتال باردم الـغــــاب یانینگا

انه جان ال دگــــــر ســـم جانینگا

سس برمان دورانینگ یادیمه دوشدی

  

آلب غایتدم سزی برلحظه دورمان

قلبم داغدور همه آرزو لر آرمان

جدا بیلمان اوزم اورار دم هریان

غین گونه غویانینگ یادیمه دوشد

  

اولینچــــام انه جان بیله یورمــــــادم

آرمانـم شـــــول کـــعـبه آلب بارمادیم

سنینگ دک اوزگه دن مهر گورمادیم

ســــن منی سوییانینگ یادیمه دوشدی

  

آلب گـیلدم اویه قــــــــــدم خــم بولیب

قــــوم لرچـــقـــدیلر آلــدن جمع بولیب

گوتاریب دوشار دیک گوزلارنم بولیب

گـــوزلاری نـم لانینگ یادیمه دوشدی

  

آغلار مشغله میز حالــــی پریشان

الله مــــــع الاصــابـرین آیتــده بیان

من اولامده آغلامانگ دیب انه جان

نصیحـــت آیلانینگ یادیمه دوشدی

  

بیزلردن که اوزاق بولیب دیر راینگ

آختـارســـــم دنیانی تاپمـــــانم تایینگ

حــــــق اوزی ایلاسین جنت جاینگ

عــــــبادات ایلانینگ یادیمه دوشدی

  

یکشنبه گــــــون ایکی بجه نمازینگ

شویله بولــدی جانم انه جان رازینگ

سولدی دنیاداکی سرودینگ سازینگ

بیزی تـرک ادانینگ یادیمــه دوشدی

  

وصفینگ ادا بولمازیازو سوز بیلان

غالـــدم من ایزینگده یاشلی گوزبیلان

جـــــــنت ده دوشالی انه سیز بیلان

شول جایی سویانینگ یادیمه دوشدی

  

عالــم اوغلونگ آیدار یوراکده آرمان

جای برسون جنت دان سیزه الله جان

آسان بولسون سیزه صــراط ومیزان

الله غه اویانینگ یادیمـــــــه دوشدی

بول شعر : محمد عالم " گونش " نینگ مهربان اجه سی رحمتلی ناوقت آره دان چقدیغی سببلی یوراگیندان چقن اوت دیر، اوچن اوچغون دیر وآه دیر آرمان دیر.

حرمتلی محمدعالم " گونش " دان منت دار اوز یازان گوزل شعر لرینی بیزه یوللانی اوچین .

غم گسار انم

غم گسار انم

انه دک جـــــهانده بولمز مهربان

چاغه ســــینه اوران بُرده بار انم

فرزندیب گیجه گوندیزبغری غان

جگـــــــــربالام دیب آه زار انم

 

غرنینده توقوزآی اون گون گوتاریب

آرزوآیلاب بودنـــــــــــیاغه گتریب

آق ســــــــویت بریب کمالنه یتریب

فرزندیب چـــــکدی کوپ آزار انم

 

بالام دیب اوزاق گــــیجه اوخلامان

آغلاسم دیندیر جق بولیب سرگردان

کســـــل بولسم قانچه حالی پریشان

یلــــــغوزلیق ده منگا خوواندار انم

 

هــویا آیدیب بادلی سلانچاق غوراب

گشته لی خوتاز لی غونداغه اوراب

ایگـــــین باشم یوویب پاکیزه غراب

اوّل الله ســـــــــونگره نگهدار انم

 

نانه نانه دیب زبانه گیلــــسم

غدم آردم لاییب یوله یوریسم

انه انه دیب ملــغریب گولسم

ایلار منگا قانچه افتخار انم

 

یولان : محمد یونس " قاریزاده " 

اندخوی من

 

اندخوی من

اندخوی ای شهر بس زیبای من

از پـدر مـادرتـــویی مأ وای من

باســـتانی بودنت روشن چوماه

ای مبارک مــــهد دل آرای من

 

فصــــــل زیبای بهارت بی نظیر

عطـــــــــــــرگلهایت برد سودای

خوش نسمیت میوزد، ازنگهتش

شادمان شد قلب حسرت زای من

  

لحــــــــــــظۀ آرام گیرم دربرت

میرود از سرهمـه غـوغـای من

گل به گلــزارت شگفته مشکبار

خوشنما از لاله ات صحرای من

  

جلــوه های دشت عنبرزای تو

ذوق بخــشد در دل شیدای من

گرستایم لذت خـــــــربوزه ات

میچکد شهد از لب گویای من

  

خــــاک تو حاصل فراوان میدهد

وصف و تعریفش کند لبهای من

شــــــهره گشته صُنعت قالین تو

بافته آنرا نکـــــــــــو لیلای من

  

نام تو مشـــهور در عالم شده

اندخوی ای مسکن رعنای من

دایما " پیغـــــــام " دارد آرزو

باد خــــرم ملک بی همتای من

شعر از : الحاج رمضان " پیغام "  ارسال احمد جواد شادمان

یگیت

ادبیات ترکی در مسير زمان

ادبیات ترکی در مسير زمان

نزد ترکان، شعر همچون نزد پارسي‌زبانان و اعراب، فطری نیست؛ بناً ترکان جمع کردن بهترین آنچه را در ادب آید و قوام وجود داشته باشد، برای ادبیات خودشان اقدامی لازم می‌دانستند. وضع ترک‌ها در مورد اخذ موضوعات و مضامین ادبی از خراسان و عرب، مثل یونان و روم است. لهجه‌های زبان ترکی از ابتدا متعدد بوده است.

ترک شرق دارای دو لهجه‌ی جغتایی و آذری است و ترک مغرب لهجه‌ی عثمانی (ترکی اسلامبولی) و در مشرق ادبیات ترکی اسلامبولی تا حدی مورد توجه و اعتنای ترکان مغولی هند می‌باشد. همچنان که در ترکستان نیز این زبان ترکی مورد توجه است.

همچنین آنچه به لهجه جغتایی و آذری نوشته می‌شود، نزد ترکان مغرب خوانده می‌شود. در قرن پانزدهم میلادی امیر علی‌شیر نوایی کتاب «محاکمه لغتین» را تألیف کرد و در آن دلایلی بر اثبات رجحان زبان ترکی بر فارسی دري آورد و بعد از او در قرن شانزدهم بابر (ظهیر‌الدین محمد) مؤسس سلسله مغول در هند، کتاب با برنامه را که از بهترین کتب نثر ترکی جغتایی است، تألیف نمود.

آنگاه دیوانش را منظوم کرد و مجموعه مثنوی‌های خود را به زبان ترکی جغتایی به وجود آورد. در این قرن اشعار فراوانی به لهجه‌ی‌ آذری سروده شد و در تصوف اثر عظیمی در ادبیات پدید آمد و طریقه الیسویه شیخ احمد الیسوی در شرق و غرب رواج یافت و دیوانش (دیوان حکمت) تقریباَ در هر خانه‌یی خوانده می‌شود؛ زیرا اسلوب و سبکی روان دارد.

همچنین مولانا جلال‌الدین رومی مثنوی را که یک اثر بزرگ ادبیات عرفانی است، در 6 دفتر به زبان فارسی دری تصنیف کرد. علاوه بر آن دیوان کبیر شمس تبریزی اثر این شاعر عارف را می‌توان ذکر نمود.

در طریقه مولوی شعرا و موسیقی‌دانان برجسته یی ظهور کردند و این طریقه از شعر، موسیقی و سماع جانبداری می‌کرد. همچنین طریقه تصوف یکتا شبیه منسوب به سید محمد ابراهیم آتا مشهور به حاج بکتاش (ق سیزدهم میلادی) از خراسان برخاست و خانقاهی در بیرآوری در شهر سولیجه (فارا اویوک)‌ بر پا کرد.

بکتاشه مخلوطی از اعتقادات قلندریه و الیسویه و حیدری است، باطنی و شیعه اثناعشری هستند. طریقه‌ی بکتاشیه تا سال 1826 باقی بود.

همچنین طرفداران طریقه مولویه اشعار مولوی، عطار، سنایی، حافظ و سعدی و غیر آن از شعرای متصوف فارسی را با ترنم می‌خواندند؛ یک‌باره اشعار (قایغوسز سلطان) معروف به عبدالله مغاوی را ترنم می‌کردند. یونس امره واحمد فقیه وغیره از بزرگان طریقه بکتاشیه بودند.

ادبیات ترکی به سه مرحله تقسیم می‌شود: اول، مرحله‌ی تأثیر و نفوذپذیری از ادبیات فارسی و اسلام؛ دوم، مرحله‌ی‌ تأثیرپذیری از ادبیات اروپایی مخصوصاً فرانسه و مرحله‌ی سوم، عصر جدید یعنی مرحله قومیت ترکی. مرحله اول ادبیات ترکی به معنای وسیع کلمه تابع ادبیات اسلامی و یکی از ملل اسلامی بودند، یک دولت و حکومت ترکی و دور این محور ادبیات تکی می‌چرخید و سخت متأثر از ادبیات فارسی بود و از مکاتب و مدارس ادبی اسلامی ادبای ترک فارغ‌التحصیل می‌شدند.

در قرن چهاردهم نسیمی (عماد‌الدین) شاعر مشهور منسوب به فرقه باطنی (برای حروف قرآن معانی خاص قایل بودند) تا جایی که وی را متهم به ندقه کردند.

در قرن پانزدهم نام‌هایی از جمله: شیخی، احمد پاشا، نجاتی می‌درخشید و گروهی از علما که توجه فراوانی به فقه‌اللغت و اصطلاحات می‌کردند و آثار فارسی را به ترکی برمی‌گردانیدند و بر آن شروحی می‌نوشتند، همچنین ذکر اسامی سروری و سود، این کمال ضروری است. در قرن شانزدهم ادبیات ترکی به اوج کمال رسید.

و سلیمان قانونی، سلطان عثمانی مردی شاعر بود و عده‌یی از ادبا به دورش جمع می‌شدند. از سلمان قانونی دیوانی به جا مانده که در آن تخلص محبی کرده بود. بزرگترین شاعران این قرن، ترکی باقی و فضولی بودند و در این روزگار دیگر ادبیات ترکی جنبه‌ی تقلید و دنباله‌روی از زبان و ادبیات فارسی نداشت و اشتباه است که اگر اشعار این دوره را ابتکاری ندانیم و کسانی که در معانی ادبی ترکی دقت لازم معمول دارند، به‌خوبی متوجه می‌شوند که ادبیات این زمان ترکی دارای خیال و فکر تازه است و در آنها از فتوحات نظامی و اصلاحات داخلی دولت ترکیه عثمانی مطالب فراوانی به چشم می‌خورد. در قرن هفدهم سبک و شیوه ادبیات فارسی در نفعی متجلی است؛ اما غزلیات و هجویاتش خوبی و جمال کافی ندارد.

در این قرن، نویسندگان برجسته‌یی ظهور کردند. ادبیات ترک در دوران امپراطوری عثمانی رونقی فراوان یافت، حتا سلاطین عثمانی نیز شعر می‌سرودند؛ از جمله سلطان سلیم، دیوانی از اشعار خویش به‌جا گذاشت. تقریباً هر که در ترکیه عهد امپراطوری عثمانی سوادی داشت، شعر می‌سرود. در طی 6 قرن حکومت امپراطوری عثمانی 2200 تن شاعر نام آور ظهور کرد که در بین آنان نام 12سلطان، عده زیادی شاهزاده ذکر شده است.

این شاعران بیشتر از مضامین اشعار فارسی و عربی سود می‌جستنتد و در ستایش خداوند وسلطان زمان و زنان شعرهای فراوان فراهم ساختند.

در قرن چهاردهم احمدی سیواس از شاعران نام آور ترک زبان بود که در سال 1413 درگذشت، از سبک نظامی گنجوی و اسکندرنامه وی الهام گرفت و در آن از غلبه اسکندر بر شرق، تاریخ و دین و فلسفه خاورمیانه را از ابتدا تا دوران سلطنت بایزید اول به تفصیل شرح داده و به رشته نظم درآورده است.

اولین کسی که تاریخ ترک را نظم کرد، احمد پاشا یکی دیگر از شاعران بزرگ زبان ترک بود که خیلی مورد توجه سلطان محمد دوم قرار داشت تا جایی که این شاعر را به وزارت خویش برگزید؛ اما چون احمد پاشا دل به غلام بچه‌یی از ملتزمان شاه بست، سلطان بر وی خشم گرفت و او را به شهری تبعید کرد، تا اینکه در سال 1496 درگذشت.

نجاتی از شاعران بزرگی بوده که به ترکی اشعاری بسیار جالب می‌سرود و از مداحان خاص سلطان محمد دوم و سلطان بایزید دوم بود و در سرودن غزل به ترکی مهارتی بسیار داشت و اشعارش از آثار پر اوج ادبیات ترک محسوب می‌گردد.

وفات نجاتی در سال 1508 رخ داد. بزرگترین غزلسرای ترک دربار عثمانی محود عبدالباقی بود. وی نخست به کار زین سازی اشتغال داشت، اما ناگهان از این حرفه دست کشید و به شاعری و مدیحه‌سرایی پرداخت و از انعامات سلطان سلیمان بهره فراوان یافت و در مرثیه‌یی که برای سلطان سلیمان سرود، هیجان و التهاب بسیار دیده می‌شود.

کتب متعدد غیر مشهوری در آن زمان پدید آمد، اما اکنون آنها دارای اهمیت است از قبیل: کتاب سیاحت‌نامه اولیا چلبی و در این قرن «ساز شاعر لری» که به تعداد فراوان در میان فرقه‌های تصوف و سپاهیان وجود داشتند که آنها را در فرقه مولویه، بکتاشیه و قزلباش و سپس انکشاریه بودند.

در قرن هجدهم شعرایی همچوین خواجه راغب پاشا، شیخ غالب و ندیم ظهور کردند و این عصر در تاریخ ترکی به عصر خزامی معروف است. با اینکه در این دوره فتور و سستی در کار دولت پدید آمده بود و سلطان عثمانی از علما و هنرمندان حمایت می‌کرد و وزیرش نیز در کمک به این امر مهم مقدم بود و بر اثر حمایت این وزیر و توجه و عنایت سلطان به کارهای علمی و هنری و ادبی پرداخت و یک مجمع ادبی پیشرفته نیز در اسلامبول پدید آمد.

شیخ غالب در کتابش «حسن و عشق» مطالب جالب ادبی آورده است. وی آخرین شاعر دوره نخستین و مرحله‌ی‌ اول ادبیات ترکی به شمار می‌رود. در نیمه‌ی‌ اول قرن نوزدهم ادبیات کلاسیک همه قوت و اصالتش را از دست داد و شعر عاجز از ابداع چیز تازه‌یی ضمن پایبندی به اصول و قواعد شد و حیات شعر ترکی به کلی آکنده از تکرار افکار به‌وسیله‌ی تعابیر محدود گشت.

وضع به همین منوال بود تا اینکه ادیبان بزرگی همچون: شناسی، ضیا پاشا، عبدا‌لحق حامد، نامق کمال ظهور کردند و عصر جدیدی در ادبیات ترکی گشودند و آن دوره مرحله‌ی دوم ادبیات ترکی است. این مرحله با ضابطه و دستور تنظیماتی که در سال 1839 را روزگار سلطان عبدالمجید صادر شد و احکام و شریعت اسلامی جای خود را به مبادی جدید انقلاب کبیر فرانسه داد، همان‌طور که این انقلاب سراسر اروپا را فرا گرفت.

ادبیاتی که در این دوره آمد، از افکار غربی مخصوصاً ادبیات فرانسه سخت متأثر بود؛ اما عده‌یی در اخذ شیوه‌های ادبی غربی راه غلو و مبالغه پیمودند. و از شرق بریدند و دور گشتند؛ در نتیجه ادبیات ترکی اصالت خود را از دست داد واز جرگه ادبی اسلامی و فارسی خارج شد.

در نیمه‌ی قرن نوزدهم دایره نفوذ و وسعت ادبیات ترکی از خوارزم تا اندلس بود و در این مناطق مسلمانانی می‌زیستند که کم و بیش زیر نفوذ دولت عثمانی بودند. ادبیات ثروت فنون، محمد عاکف (شاعر اسلامی) ارزش و اهمیت فکر اسلامی را در ادبیات ترکی تا حد زیادی آشکار کرد.

در این اواخر ادبیات ملی ترکیه به وجود آمد و ادیبان جدید در تبلیغ و بحث قومی و ملی ترکی پرداختند و از شیوه‌های قدیمی یعنی پیروی از ادبیات اسلامی، فارسی و اروپایی تا حد زیادی دست کشیدند و به مرحله‌ی سوم ادبیات گام نهادند .

ضیاء کوک الب از شعراء و نویسندگان، عمر سیف‌الدین، خالد ادیب درین عصر ظهور کردند و آراء شاعر اشتراکی ناظم حکمت منتشر گشت و انتشار آنها به مقیاس وسیعی صورت گرفت و خط عربی متروک و خط لاتین به جای آن از سال 1928 معمول شد.

نجاتی جومالی Necati Cumali شاعر، نمایشنامه‌نویس و داستان‌پرداز ترک در سال 1921 به دنیا آمد، تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در ازمیر و رشته‌ی‌ حقوق را در داشنگاه انقره به پایان رسانید، نخست به کار وکالت دادگستری پرداخت، مدتی وابسته مطبوعاتی ترکیه در پاریس بود و از سال 1958 تا 1964 با رادیو استانبول همکاری کرد و اکنون به کار شاعری و نویسندگی پرداخته و دل و جان به ادب سپرده است.

وی در بیان عشق به زندگی و بحث در باب عشق، به‌طور کلی ظرافت خاصی در اشعارش نشان داده است. نجاتی جومالی بیشتر از لحاظ شعر، شهرت دارد و با این‌حال داستان‌ها، کتاب‌ها و نمایشنامه‌هایش در سراسر ترکیه حتا خارج از کشورش طرفدار و خواننده دارد.

مجموعه‌های متعددی از اشعارش تاکنون انتشار یافته و آخرین اثرش مجموعه‌ شعری به نام «خوشه‌ها آبستن‌اند» در سال 1970 انتشار یافته است. مجموعه‌ی «دریای بارانی» این شاعر در سال 1968 جایزه شعر انجمن زبان ترک را ربود. او مجموعه‌یی از اشعار آپولینر را نیز به زبان ترکی ترجمه کرد.

ادبیات دیوانی ترک نمونه‌هایی که از آثار ترکان قدیم (مربوط به پیش از میلاد) به دست آمده، در دو لهجه است: لهجه شمالی «گوک تورک» و لهجه‌ی جنوبی «اویغور» پس از اسلام از قرن دهم میلادی به بعد، اویغوری را به نام «لهجه‌ی خاقانی» خواندند.

همه‌ی آثار ادبی ترک از قرن هشتم تا قرن سیزدهم میلادی تنها در این لهجه نوشته شده است. در قرن پانزدهم این لهجه را به نام جغتای پسر چنگیز (جغتایی) خواندند. در تاریخ ادبیات همه‌ی آثاری را که بدین لهجه‌ها نوشته شده، مربوط به «لهجه‌ی‌ شرقی ترکی» می‌دانند.

لهجه‌هایی که از لهجه‌ی‌ شمالی «گوک تورک» به وجود آمده و آثار دوران بعد از اسلام آن از قرن سیزدهم بدین سوی پدیدار گردیده است، در اصطلاح تاریخ ادبیات زبان ترکی «لهجه‌ی غربی ترکی» و یا «لهجه‌ی اوغوزی» Oguz خوانده می‌شود.

همانگونه که ذکر شد، در میان قرن هشتم و سیزدهم که دوران مهاجرت‌ها و جا به جا شدن اقوام متکلم به لهجه‌ها بوده، به هیچ اثری در این لهجه‌ها برنمی‌خوریم.

در این سده‌ها یکه‌سوار میدان سخن، گویندگان اویغوری( خاقانی)‌اند: از اثر معروف یوسف خاص حاجب «غود اتغوبیلیک» بگیرید تا «دیوان لغات ترک» محمود کاشغری و سخنان احمد به سوی و اشعار علی‌شیر نوایی و بابرشاه و ابوالقاضی بهادر خان که هر یک به جای خویش با سخن خود این فاصله را پرمی‌کنند تا نوبت به گویندگان لهجه‌ی غربی- اوغوز- برسد.

با ‎آغاز قرن سیزدهم که دامنه‌ی موج مهاجرت‌ها تا مرز اروپا کشانده شد و سلجوقیان در پهنه‌ی‌ وسیعی بساط فرمانروایی خویش را گستردند، بهار ادبیات لهجه‌های غربی ترکی اوغوز، آغاز شد.

از همان اول به علت شرایط اجتماعی و سیاسی، ادبیات برگزیدگان قوم، از سویی از سخن عارفان و سالکان راه حق، از سوی دیگر از شعر و هنر توده‌ی مردم جدا می‌شود و این جدایی در طی قرون همچنان به جای می‌ماند تا به شیوه‌های سخنوری نو در قرن بیستم می‌رسیم که خود داستان مفصلی دارد که باید در جای دیگر گفته شود.

پس برای شناختن ادبیات ترک درگذشته باید با چند اصطلاح آشنا شد. کلمه‌ی‌ «دیوان» یا «دیوانی» از مهمترین آنهاست. این کلمه در ترکی به هفت معنی به کار می‌رود: 1- دفتر مخصوص دولتی 2- مجلس مشورت جنگی 3- تختی که سلطان عثمانی بر آن می‌نشست 4- دادگاه عالی

5- آیین احترامی که در حضور بزرگان مراعات آن واجب بود 6- مجموعه «مدونی» در موضوعی خاص مانند دیوان لغات ترک 7- مجموعه‌ی اشعار سرایندگان بزرگ که مورد نظر سخن‌شناسان برگزیده بودند، چون «دیوان ندیم»، «دیوان باقی» و یا دیوان فضولی. اصلاح «ادبیات دیوانی» شاید از این معنی آخر سرچشمه گرفته باشد.

 جهانگیر

خدایقل " یاور "

خدایقل " یاور "

خدایقل " یاور"


افغانستان وطنم  

گوبیگ غانم دامان یر، افغانستان وطنم

آدینگ جـــهانده اکبر، افغانستان وطنم

 

بلخ وسمنگانینگ بار، غزنی اروزگانینگ بار

کـــــندز وتالقـــــانینگ بار، افغانستان وطنم

 

کابل سنینگ پایتختینگ، آچیلسون دوام بختینگ

بولمـــاســــــون غصه وقتینگ، افغانستان وطنم

 

آزاد هوانگاده گزدیم ، باغینگده میوه اوزدیم

شانینگه داســـتان دوزدیم ، افغانستان وطنم

 

سن بولارسینگ چین دوستم ، حُریت لیقده قصدیم

دوشــــــــــــــمانه زبردســــــتم ، افغانستان وطنم

 

" یاور" آیدار دیارم ، فدا یولینگده بارم

یوق بول یرده قرارم ، افغانستان وطنم

 

یورک دردی : 5 لانجی صحیفه

خدا فرمانی

محمد اشرف "صیاد" 

محمد اشرف " صیاد "

خدا فرمانی  

خدادین قـورقرایـرسنگ تــورسحرلرده عبادت قیل

نـماز و روزه  نی تـوت ، پــردهء  روز قیامت قیل

 

هـمه فـکـر وخیالینگ حـرص مال وملک  دنیادور

گناه آلــوده بـولـمـیش سـن خـدایـینگـدن خجالت قیل

 

ســورربـولســه ملایک گرگناه بیــرله ثـوابـینـگد ن

نه دیرسن روزمحشرده اوزینگ شونگه قضاوت قیل

 

خـدا آ لـد یگه  ای بـنـده  ینه  سـین رو  سـیه بـارمـه

قــولینـگده دولـت ودنیانگ  بـاریــده ســخاوت قیل

 

سحرلـرده تـوریب ییغلاب قولینگ آچیب دعابیرلن

دیگیل ای بـنـده سـین یارب دعـامـیزنی اجـابت قیل

 

نـماز و روزه ای بـنـده ، خـدا فــرمانیـدوربیلسنگ

کیل ای"صیاد"اوزینگ هم اوشبوکون طاعتگه عادت قیل

افغانستان

 

داکترمحمد سنجر "عمر"

داکتر محمد سنجر عمر

داکترمحمد سنجر "عمر"


انه یورتم

اَنه یورتـم ! سنـــی من رشـــک رضوان قلمه سـم قویــمم    

تـــــــکان زارینــگنی عزم ایلب گلستــان قلمه ســـم قویمم     

یمــــان کوز برله باقـسه گرعــــد و توپراغیمه بلـــــسون

کـــورش میدانـــیده ییر برله یکــــسان قلمــه سم قویمــــم

عد اوت خنــــجرین اول بی فراصت یولرینیگ چکــــسه

سینینگ حفظینگ اوچون کوکسیم نی قلقان قلمه سم قویمم

تــــنم سیز زحمت ایلـــب اینــــدی بو اولــــکان دیاریم نی    

جــــهان ایچره یشــــل بر باغ وبوستـــــــان قلمه سم قویمم

توزیــــب بیرلیک شعارینی، یازیــــب خوان ســـخاوت نی

ادشــــگن لرنی چـارلاب ایــــندی مهـــمان قلمه سم قویمم

مقــد س مســـلکـــم ده من عـــلی سیـــنا یولـــــین ایــزلب

شــــرف برلان اولس درینی درمــان قلـــمه ســــم قویمــم

بـــویـــوک ترکـی تــیلینــده تربنور (سنجر) مینینگ طبعم

یــازیـب من ســوزلریــم مشــهور دوران قـــلمه سم قویمم

كمينه؛ شاعر و هجونويس تركمن




کمينه يکی از شاعران انسان گرا، عدالت خواه و فئودال ستيز و مخالف روحانيان وابسته به فئودالهاست. کمينه به جناح دمکراتيک ادبيات ترکمن تعلق دارد. از اين رو ارزش ماندگاری خود را برای آيندگان درگم بيشه ی تاريخی از دست نداده است. ...
دیوان شعر او از ارزشمندترین آثار کلاسیک ترکمن بشمار میرود.
" کمينه " ، شاعر و هجونويس بزرگ ترکمن در وحشتگاه بيداد خان ها و شاهان در سال ۱۷۷۰ ميلادی در خانواده ى تنگ دست دهقانی زاده می شود. وی دوران جوانی خود را درمنطقه ى شهر" مرو " طی می کند و سپس در يکی از مدارس بخارا به تحصيل مشغول مى شود و بعدها برای تکميل دروس خود به" خيوه " می رود. وى در سال ۱۸۴۰ در سن هفتاد سالگی هستی را بدرود می گويد. آثار شاعر را که در آن نشان از ذهن کارا و کاوشگر و حقيقت جوى وى وجود دارد، نمی توان جدا از عوامل عينی موجود در هستی جامعه و بينش های برخاسته از شرايط اقتصادی و اجتماعی زمانش دانست . ...كنه رسالت ادبی کمينه، خلاقيت نوين او در ساختِ طنز منظوم در حيطه ى ادبيات ترکمن و سخن سرای تهى دستان بودن است. آثارکمينه درعين سادگی خود ، دارای انتقادات شديد عليه نابرابری های اجتماعی است. وی می کوشد در اشعار و طنزهای خود رويدادهای واقعی زندگی مردم برگشته بخت جامعه ى خود را بازتاب دهد. انگاشت وی از بازتاب واقع گرايانه ى واقعيت زندگی غيرتاريخی و ضد تاريخی نيست. آثار و غزل های عاشقانه ی کمينه که عمرى بيش از يک سده درميان مردم ترکمن دارند در جمهوری ترکمنستان به زبان های مختلف ترجمه شده است. از غزل های عاشقانه ى اين شاعر می توان اشعار «ازاندوه تو» و «زلف تو» را نام برد. ...از آثار اين شاعر گفتارسنج و استادِ بی همتای طنز ترکمن، اپراهای مختلفی در جمهوری ترکمنستان شوروی سابق ساخته و اجرا گرديده است. ازجمله ى اين اپراها می توان به ساخته های "و.موهادف" و "شوپوشينيکف" به نام «کمينه و قاضی» و کمدی «کمينه» از "ب. آمانف" اشاره کرد. کمينه شاعر و طنزپردازی فراخ بين، کاونده، جويای حقيقت و سازش ناپذير است ، که مهم ترين بخش اجتماعی آثار او ستيز با مالکان فئودال ، افشای بيدادگری و جولان گری های خودکامان و فئودال های بدنهاد و بدنژاد زمانه ى خودِ او است. جانمايه ى اين بيدادگری ها را شاعر در آثار خود چون : «فقر» ،«تهی دست» و «قاضی من» کاملا بازتاب می دهد. ...
امروزه در بین ترکمنان ترکمنستان شمالی و جنوبی بسیاری از اماکن ها، آموزشگاهها و خیابانها با نام این شاعر ملّی ترکمن آذین بـسـته اسـت. از جمله
دبیرستان پسرانه کـمـیـنه بندرترکمن همچنین در شهرستان گنبد کاووس خیابانی با عنوان خیابان کمینه گنــبد، خیابان کمینه عشق آباد، تئاتر کمینه استان مـارو (مرو) و دیگر مکانهای خاص و عام نامگذاری شده است. در جهت معرّفی او همایش هائی نیز به مناسبت گرامیداشت خاطره وی از جانب فرهنگدوستان ترکمن برگزار میشود. ...

استادمحمداشرف " عظیمی"

محمد اشرف عظیمی

استادمحمداشرف " عظیمی"

تـولـقــون

فـلـک ایـلـــر جـفـا جـانـیــــم غــه مـخـصــوص             قـوشـــر آغـو قـوشــر نـانـیــم غـه مـخــصـــو ص

چـیــرایـلـیــک کـوک اوزره آفـتـابـگـه باقــــــه             نـمــایـان جـلــوه جـانــانــیــم غـــه مـخـصــــو ص

حـکــــایــــت نـامـــۀ بـخــتــیـــم یـازیــشـــــــده              تـوقـیـر تـورلـی بـلا شـــــانـیـم غـه مـخـصـو  ص

بـهـــــادر دا و یــــورک اولاده ســــی مـیــــــن              بـاتــورلـیـک تــولـقــونـی قـانـیـم غـه مـخـصوص

وفـا عـطــریـنـی جـان بـاغـیـده ســـورمــنــــگ             بـو گــل هــیــدی گـلـســــتـانـیـم غـه مـخـصـو ص

ســیـوگـیـلـی غــم قـــرا بـخــتـیـــــم عــروســی              قــرا تـونـلــــر کـیــلـر یــــانـیـم غـه مـخـصـو ص

زمـیـن و آســــمــان د نـیـــا گــه ســیـغـمــــــس              فــغــان، چــاک گـریــبــانـیـــم غــه مـخـصـو ص

تـون و کـون یاش ایـمـس مـرجـانـنی سـاچــمـاق

"عـظـیـــمـی" چـشـم گـریانـیـم غـه مـخـصـوص

عبدالكريم " بهمن "

عبدالكريم بهمن

عبدالكريم " بهمن "

علم

 نصیحت ایلاین جانیم دینگله گــــــین

عقیل گوزین آچیپ یغشی آنگله غین

 

سعادت تاپرسینگ توتسنگ نصیت

آبرای بیلن شرف ینه فضـــــــــیلت

 

دیری لیک ده یورسنگ بختینگ باغله مان

محــــروم لیقده گوونینگ غمه داغله مان

 

ناکام لیک آوی سـین ایچمایین دیسنگ

غایغی غم لربیلن گچـــــمایین دیسنگ

 

زحمـت چکیب تحصیل اتگین علمی

ادب باغـــــــده یوراب ییغین بیلیمی

 

نصـــیحت دیرسنگاجانیم (بهمن) دن

اوزاق دوشمه علم،بیلیم هم فن دن

 

عبدالکریم (بهمن)

محمد ابراهیم تینمس

محمد ابراهیم تینمس

محمد ابراهیم تینمس

فخر دوران

بهادر ترک  ایلی  شوکتلی  آتینگ  فخر دوران  دور

غنیم لر غیر تینگدین هر تمان  چون  بید لرزان  دور

جهانده اوزلیگینگنی  ثابت ایتوینگ  سین  قیام ایلب

باشینگ اوستیده حرلیک بایراغی قامت کوتارگان دور

الوغ بیگ   بایقرا لر  خدمت ایلب  حشمتینگ   آرتدی

ادب  یپراغیگه  اوشبو  قوانچینگ  ثبت  بولگان دور

نوایی    معرفت     گلزارینی     شاداب    یشنا تگن

فضولی  و  مقیمی  ایل اراء   شهرت  قازانگان  دور

بیلیم  باغیده  گلدیک  چقنه دی  اول  قربت و نصرت

ًمتینً  و  ًآگهً  و ًانورً   سوزی  قیمتلی  مرجان   دور

وطن هرتاغ وتاشینگ کوکسیده بارمینگ تومن اینجو

بو کان  لر نینگ  همیشه  مرکزی شهر شبرغان  دور

سینینگ شانینگه تینمی ٌ تینمس ٌ محزون غزل یازگی

صفاتینگ  کویله ماقه تیلبه کونگلوم گوهر افشان دور